Już w chwili ogłoszenia mobilizacji uczniowie i harcerze z Jarosławia pełnili służbę na ważnych punktach alarmowania. Działali w formacjach pomocniczych patrolowych i wartowniczych, wykazując wielką odwagę patriotyczną. Działalność antyokupacyjna młodzieży jarosławskiej rozpoczęła się w listopadzie 1939 roku od udzielenia pomocy i schronienia jeńcom polskim, którzy zbiegli z niewoli, od ratowania księgozbiorów bibliotecznych publicznych np. „Sokoła” i „Ogniska”, a także szkolnych.
Pierwsze aresztowania młodzieży o większym zasięgu miały miejsce w dniach 4-6 maja 1940 roku. Wielu z tych młodych ludzi marzyło o innej Polsce, wielu zaangażowało się w działalność konspiracyjną, kolportaż ulotek i nielegalnej prasy oraz rozpowszechnianie wiadomości z radia stacji alianckich. Byli to zarówno mieszkańcy Jarosławia, jak i ci, którzy swoje życie związali z tym miastem. 6 maja 1940 roku o ósmej rano pod budynek jarosławskiej szkoły budowlanej podjechały dwa ciężarowe samochody z żandarmami i gestapowcami. Niemcy wkroczyli do środka aresztując uczniów podejrzewanych o udział w ruchu oporu. Aresztowano również uczniów II Gimnazjum im. Augusta Witkowskiego oraz I Gimnazjum. W Szkole Budowlanej aresztowano Stanisława Ryniaka, Mieczysława Ciepłego, Wojciecha Bieleckiego i Stanisława Fudalego. Aresztowania odbywały się również w miejscach zamieszkania np. Edwarda Ferenca, Antoniego Rychłowskiego. Część młodzieży Franz Schmidt aresztował podczas ulicznych łapanek jak np. Romana Trojanowskiego, Stanisława Hedorowicza czy Jana Teichmana. Ulubionym miejscem Schmidta była stacja kolejowa, gdzie legitymował młodzież dojeżdżającą do szkół z powiatu.
8 maja 1940 roku pierwsi aresztowani zostali ciężarówkami wywiezieni do Tarnowa, gdzie byli trzymani w ciężkich warunkach więziennych i do 13 czerwca nie wyprowadzano ich z cel. W tym dniu zaprowadzono ich do łaźni. Po kąpieli całą noc spędzili pod strażą w ogrodzie, a następnego dnia zostali wywiezieni zbiorczym transportem do obozu w Oświęcimiu (Konzentrationslager Auschwitz). Był to pierwszy transport, który zapoczątkował tragiczną historię tego obozu. W pierwszym transporcie znaleźli się trzej uczniowie jarosławskiej szkoły budowlanej: Stanisław Ryniak, który w obozie otrzymał nr 31 jako pierwszy Polak – więzień polityczny Auschwitz, Mieczysław Ciepły nr 35 i Tadeusz Motowidełko nr 532. W kolejnych transportach zostali wywiezieni m.in. Wojciech Bielecki nr obozowy 3397, Stanisław Fudali nr 9151, Stanisław Żurawski nr 9148.
Wielu młodych ludzi trafiło do obozu w późniejszym terminie, część z nich zginęła śmiercią męczeńską, część przetrwała obóz, przekazując nam wiele wiadomości o swoich losach. Niektórzy z nich przekazywanie wiedzy o tych przejściach uznali za swoją życiową misję. Wierzyli, że przekazywanie porażającej prawdy o czasach ludobójstwa to jedna z form przeciwstawienia się powtórzeniu historii z czasów okupacji.
Społeczność szkolna Zespołu Szkół Budowlanych i Ogólnokształcących w Jarosławiu pamięta o tych tragicznych wydarzeniach. W celu upamiętnienia 81. rocznicy aresztowania na ogrodzeniu szkoły został umieszczony baner, przedstawiający sylwetki aresztowanych 6 maja 1940 roku uczniów, późniejszych więźniów KL Auschwitz.
Jarosławskie Stowarzyszenie „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości”
